IMPORTant
Studium porównawcze nad hellenistyczną i wczesnorzymską ceramiką typu „fine” i „semi-fine” z Nea Pafos i Kurion na Cyprze.
Finansowanie:
Narodowe Centrum Nauki
grant Sonatina 4
no. 2020/36/C/HS3/00068
Kierownik:
dr Małgorzata Kajzer
Instytucja:
Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk
Instytucje współpracujące:
Departament Starożytności Cypru, Fitch Laboratory
Planowany okres realizacji:
2021-2024
Projekt poświęcony jest ceramice typu fine i semi-fine, czyli naczyniom wykonywanym z dobrze oczyszczonych mas ceramicznych. Ceramika, jako najliczniejsza i zróżnicowana kategoria ruchomego materiału archeologicznego odnajdywanego w trakcie badań wykopaliskowych, jest ważnym przejawem działalności i funkcjonowania starożytnych w życiu codziennym. Dla archeologów jest nieocenioną pomocą przy ustalaniu chronologii warstw archeologicznych, a ponadto pozwala na rekonstruowanie kontaktów pomiędzy regionami, ze względu na szeroką dystrybucję. Ceramika typu fine i semi-fine była najbardziej luksusową kategorią ceramiki, obejmującą naczynia stołowe, kosmetyczne i lampki oliwne, importowane niekiedy na znaczne odległości.
W celu odpowiedniej interpretacji materiału ceramicznego, wdrożona zostanie metodyka integrująca różne metody badawcze. Szczegółowa charakterystyka makroskopowa (rejestrowana gołym okiem lub przy użyciu lupy), pozwoli na klasyfikację naczyń, ich podział funkcjonalny, typologiczny i chronologiczny. Dokładne obserwacje i opisy masy ceramicznej, umożliwią scharakteryzowanie na podstawowym poziomie technologii produkcji oraz zaproponowanie miejsc produkcji w oparciu o publikowane analogie. Bardziej precyzyjne metody z dziedziny nauk ścisłych umożliwią przyjrzenie się dokładnemu składowi mineralnemu (analiza petrograficzna) oraz chemicznemu (WD-XRF) masy ceramicznej wybranych próbek. Pozwoli to na identyfikację proweniencji badanych naczyń. Analizy laboratoryjne przeprowadzone zostaną w Fitch Laboratory, działającym przy Szkole Brytyjskiej w Atenach.
Materiał do badań zostanie wyselekcjonowany z zespołów ceramiki znalezionej w obrębie dwóch miast portowych Cypru – ważnego punktu na mapie antycznych szlaków morskich we wschodnim Basenie Morza Śródziemnego – Pafos i Kurion. Oba te ośrodki, położone w południowo-zachodniej części wyspy, w odległości ok. 60 km od siebie, pełniły istotną funkcję w okresie hellenistyczno-rzymskim (kon. IV w. p.n.e. – IV w. n.e.). W przypadku Pafos możemy mówić nawet o funkcjach stolicy wyspy od ok. 200 p.n.e. W związku z kluczową rolą tego miasta, od lat prowadzone są na jego terenie prace wykopaliskowe, nadal jednak brakuje pełnego opracowania kultury materialnej Pafos, a szczególnie studium obejmującego importy. Dotychczas publikowane informacje, oparte na analizie makroskopowej, wskazują na różnorodność materiału ceramicznego pochodzącego z całego Basenu Morza Śródziemnego, co sugeruje wysoką pozycję miasta i jego mieszkańców. Jeszcze mniej wiadomo o hellenistycznym i wczesnorzymskim Kurion, w którym dotychczasowe prace koncentrowały się na okresie późnorzymskim i momencie zniszczenia miasta na skutek silnego trzęsienia ziemi w 365 r. n.e. Celem proponowanego projektu jest zatem uzupełnienie luki badawczej i próba odtworzenia wzorców zaopatrzenia w obu ośrodkach, faktycznej roli Kurion w badanym okresie oraz relacji między miastami poprzez dogłębną analizę i studia porównawcze nad importowaną ceramiką znalezioną w obu miastach. Działania te pozwolą na lepsze zrozumienia funkcjonowania obu miast w tamtym okresie, przede wszystkim pod względem dystrybucji ceramiki, odzwierciedlającej preferencje konsumentów oraz ich pozycję społeczną. Studia porównawcze importowanej ceramiki stołowej z Pafos, pełniącej funkcje stolicy oraz Kurion, którego pozycja nie jest dobrze rozpoznana, mają charakter nowatorski, również w aspekcie zintegrowanej metodyki, łączącej metody archeologiczne i laboratoryjne. Docelowo, rezultaty projektu będą zinterpretowane w szerszym kontekście roli ceramiki fine i semi-fine w kontaktach handlowych we wschodnim Basenie Morza Śródziemnego i szerzej, w antycznej ekonomii.
Projekt poświęcony jest ceramice typu fine i semi-fine, czyli naczyniom wykonywanym z dobrze oczyszczonych mas ceramicznych. Ceramika, jako najliczniejsza i zróżnicowana kategoria ruchomego materiału archeologicznego odnajdywanego w trakcie badań wykopaliskowych, jest ważnym przejawem działalności i funkcjonowania starożytnych w życiu codziennym. Dla archeologów jest nieocenioną pomocą przy ustalaniu chronologii warstw archeologicznych, a ponadto pozwala na rekonstruowanie kontaktów pomiędzy regionami, ze względu na szeroką dystrybucję. Ceramika typu fine i semi-fine była najbardziej luksusową kategorią ceramiki, obejmującą naczynia stołowe, kosmetyczne i lampki oliwne, importowane niekiedy na znaczne odległości.
W celu odpowiedniej interpretacji materiału ceramicznego, wdrożona zostanie metodyka integrująca różne metody badawcze. Szczegółowa charakterystyka makroskopowa (rejestrowana gołym okiem lub przy użyciu lupy), pozwoli na klasyfikację naczyń, ich podział funkcjonalny, typologiczny i chronologiczny. Dokładne obserwacje i opisy masy ceramicznej, umożliwią scharakteryzowanie na podstawowym poziomie technologii produkcji oraz zaproponowanie miejsc produkcji w oparciu o publikowane analogie. Bardziej precyzyjne metody z dziedziny nauk ścisłych umożliwią przyjrzenie się dokładnemu składowi mineralnemu (analiza petrograficzna) oraz chemicznemu (WD-XRF) masy ceramicznej wybranych próbek. Pozwoli to na identyfikację proweniencji badanych naczyń. Analizy laboratoryjne przeprowadzone zostaną w Fitch Laboratory, działającym przy Szkole Brytyjskiej w Atenach.
Materiał do badań zostanie wyselekcjonowany z zespołów ceramiki znalezionej w obrębie dwóch miast portowych Cypru – ważnego punktu na mapie antycznych szlaków morskich we wschodnim Basenie Morza Śródziemnego – Pafos i Kurion. Oba te ośrodki, położone w południowo-zachodniej części wyspy, w odległości ok. 60 km od siebie, pełniły istotną funkcję w okresie hellenistyczno-rzymskim (kon. IV w. p.n.e. – IV w. n.e.). W przypadku Pafos możemy mówić nawet o funkcjach stolicy wyspy od ok. 200 p.n.e. W związku z kluczową rolą tego miasta, od lat prowadzone są na jego terenie prace wykopaliskowe, nadal jednak brakuje pełnego opracowania kultury materialnej Pafos, a szczególnie studium obejmującego importy. Dotychczas publikowane informacje, oparte na analizie makroskopowej, wskazują na różnorodność materiału ceramicznego pochodzącego z całego Basenu Morza Śródziemnego, co sugeruje wysoką pozycję miasta i jego mieszkańców. Jeszcze mniej wiadomo o hellenistycznym i wczesnorzymskim Kurion, w którym dotychczasowe prace koncentrowały się na okresie późnorzymskim i momencie zniszczenia miasta na skutek silnego trzęsienia ziemi w 365 r. n.e. Celem proponowanego projektu jest zatem uzupełnienie luki badawczej i próba odtworzenia wzorców zaopatrzenia w obu ośrodkach, faktycznej roli Kurion w badanym okresie oraz relacji między miastami poprzez dogłębną analizę i studia porównawcze nad importowaną ceramiką znalezioną w obu miastach. Działania te pozwolą na lepsze zrozumienia funkcjonowania obu miast w tamtym okresie, przede wszystkim pod względem dystrybucji ceramiki, odzwierciedlającej preferencje konsumentów oraz ich pozycję społeczną. Studia porównawcze importowanej ceramiki stołowej z Pafos, pełniącej funkcje stolicy oraz Kurion, którego pozycja nie jest dobrze rozpoznana, mają charakter nowatorski, również w aspekcie zintegrowanej metodyki, łączącej metody archeologiczne i laboratoryjne. Docelowo, rezultaty projektu będą zinterpretowane w szerszym kontekście roli ceramiki fine i semi-fine w kontaktach handlowych we wschodnim Basenie Morza Śródziemnego i szerzej, w antycznej ekonomii.
Aktualności związane z Projektem:
IMPORTant. Studium porównawcze nad hellenistyczną i wczesnorzymską ceramiką typu „fine” i „semi-fine” z Nea Pafos i Kurion na Cyprze – nowy grant badawczy na Cyprze otrzymuje finansowanie NCN
Narodowe Centrum Nauki opublikowało wyniki konkursu Sonatina 4, pośród wniosków, które uzyskały dofinansowanie znalazł się projekt dr Małgorzaty Kajzer pt. IMPORTant. Studium porównawcze nad hellenistyczną i wczesnorzymską ceramiką typu "fine" i "semi-fine" z Nea Pafos i Kurion na Cyprze, który będzie realizowany w Instytucie Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk. Realizację projektu można będzie śledzić na portalu Polish Archaeology in Cyprus.