Projekt MA-P, Podsumowanie sezonu 2020
We wrześniu 2019 roku polskie ekspedycje archeologiczne w Pafos, czyli Polska Misja Archeologiczna działająca z ramienia Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego (CAŚ UW) od roku 1965 oraz Paphos Agora Project Uniwersytetu Jagiellońskiego (PAP UJ) od roku 2011 zostały połączone pod kierunkiem prof. Ewdoksii Papuci-Władyki. Obie instytucje stworzyły konsorcjum z Wydziałem Geodezji i Kartografii Politechniki Warszawskiej. Konsorcjum uzyskało grant OPUS 18 NCN na badania w Pafos kierowany przez tę badaczkę pt. „MA- Maloutena i Agora w planie urbanistycznym Pafos: Modelowanie miejskiego krajobrazu stolicy hellenistycznego i rzymskiego Cypru.”
Podczas roku 2020 mimo trudnej sytuacji epidemiologicznej udało się zrealizować pierwszą kampanię badawczą MAP. Wykopaliska rozpoczęły się 1 października i trwały do 1 listopada 2020 z udziałem małej grupy 14 osób (nie wszyscy w tym samym czasie). Interdyscyplinarny zespół badawczy MAP złożony jest z przedstawicieli dziedzin takich, jak archeologia, geofizyka, architektura oraz specjalistów od badań teledetekcyjnych, modelowania proceduralnego i analiz przestrzennych. Na podstawie informacji zebranych w oparciu o dotychczasowe badania i kwerendę źródłową oraz nowych danych pozyskanych w trakcie realizacji projektu, zespół podejmie się rekonstrukcji układu ulic i budowli funkcjonujących na terenie antycznej Nea Pafos w różnych okresach historycznych. Szczególny nacisk położony jest na dzielnicę rezydencjonalną w lokalizacji Malutena oraz w centralnej części miasta na obszarze Agory. Rezultatem zintegrowanych wyników badań będzie rekonstrukcja krajobrazu miasta i zabudowań w postaci modeli 3D. Uzyskane rekonstrukcje 3D zostaną poddane następnie analizom przestrzennym celem ustalenia zależności pomiędzy układem zabudowy i ulic a funkcjonowaniem miasta w rozumieniu widoczności, przepływu ludności, potencjalnej liczby mieszkańców etc. Projekt wdraża metodykę nowatorską dla Cypru, z sukcesem stosowaną jednak na nielicznych do tej pory stanowiskach archeologicznych w basenie Morza Śródziemnego (np. Pompeje, Carnuntum).
W roku 2020 skoncentrowano się na weryfikacji niektórych kluczowych punktów w układzie ulic miasta. Przypomnijmy, że Pafos założono na planie hippodamejskim, czyli regularnej siatce ulic przecinających się pod kątem prostym. Prowadzono również inwentaryzację odkrytych w poprzednich latach detali architektonicznych, które będą pomocne w tworzeniu rekonstrukcji 3D. Badania na Maloutenie prowadzono w rejonie ulicy nr 10 biegnącej na osi N-S pomiędzy Willą Tezeusza a Domem Orfeusza. Miały na celu weryfikację dwóch skrzyżowań tej ulicy oraz biegnących na osi E-W ulic B, gdzie wytyczono wykop sondażowy TT.II, oraz ulicy C – wykop TT.I. Celem jest doprecyzowanie chronologii powstania tych ciągów komunikacyjnych i uchwycenie ich linii. Wykopy nie zostały ukończone, prace będą kontynuowane w przyszłej kampanii. Badania w pobliżu Agory kontynuowały weryfikację wyników prospekcji geofizycznej i skoncentrowane były w obrębie Południowego Portyku oraz hipotetycznie przylegającej do niego od południa ulicy L. Otwarto dwa wykopy sondażowe TT.IX oraz TT.X, jednak żaden z nich nie został wyeksplorowany do calca.
W ramach działań promocyjnych zorganizowano również, we współpracy z Departamentem Starożytności Cypru oraz Ambasadą RP w Nikozji, skromne obchody 55 lat polskiej aktywności archeologicznej Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Jagiellońskiego w Pafos z udziałem Ministra Komunikacji, Transportu i Robót Publicznych, Yanisa Karousosa.
Tekst: Ewdoksia Papuci-Władyka
