Kierownik projektu: Małgorzata Kajzer
Okres realizacji: 2020-2023
Konsorcjum: Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Instytucje współpracujące: Departament Starożytności Cypru, Uniwersytet w Hamburgu, Politechnika Wrocławska
Finansowanie: Narodowe Centrum Nauki grant Sonatina 4 no. 2020/36/C/HS3/00068
Nea Paphos
Kurion
Ceramika, jako najliczniejsza i zróżnicowana kategoria ruchomego materiału archeologicznego odnajdywanego w trakcie badań wykopaliskowych, jest ważnym przejawem działalności i funkcjonowania starożytnych w życiu codziennym. Dla archeologów jest nieocenioną pomocą przy ustalaniu chronologii warstw archeologicznych, a ponadto pozwala na rekonstruowanie kontaktów pomiędzy regionami, ze względu na szeroką dystrybucję. Ceramika typu fine i semi-fine była najbardziej luksusową kategorią ceramiki, obejmującą naczynia stołowe, kosmetyczne i lampki oliwne, importowane niekiedy na znaczne odległości.
W celu odpowiedniej interpretacji materiału ceramicznego, wdrożona zostanie metodyka integrująca różne metody badawcze. Szczegółowa charakterystyka makroskopowa (rejestrowana gołym okiem lub przy użyciu lupy), pozwoli na klasyfikację naczyń, ich podział funkcjonalny, typologiczny i chronologiczny. Dokładne obserwacje i opisy masy ceramicznej, umożliwią scharakteryzowanie na podstawowym poziomie technologii produkcji oraz zaproponowanie miejsc produkcji w oparciu o publikowane analogie. Bardziej precyzyjne metody z dziedziny nauk ścisłych umożliwią przyjrzenie się dokładnemu składowi mineralnemu (analiza petrograficzna) oraz chemicznemu (WD-XRF) masy ceramicznej wybranych próbek. Pozwoli to na identyfikację proweniencji badanych naczyń. Analizy laboratoryjne przeprowadzone zostaną w Fitch Laboratory, działającym przy Szkole Brytyjskiej w Atenach.
Materiał do badań zostanie wyselekcjonowany z zespołów ceramiki znalezionej w obrębie dwóch miast portowych Cypru – ważnego punktu na mapie antycznych szlaków morskich we wschodnim Basenie Morza Śródziemnego – Pafos i Kurion. Oba te ośrodki, położone w południowo-zachodniej części wyspy, w odległości ok. 60 km od siebie, pełniły istotną funkcję w okresie hellenistyczno-rzymskim (kon. IV w. p.n.e. – IV w. n.e.). W przypadku Pafos możemy mówić nawet o funkcjach stolicy wyspy od ok. 200 p.n.e. W związku z kluczową rolą tego miasta, od lat prowadzone są na jego terenie prace wykopaliskowe, nadal jednak brakuje pełnego opracowania kultury materialnej Pafos, a szczególnie studium obejmującego importy. Dotychczas publikowane informacje, oparte na analizie makroskopowej, wskazują na różnorodność materiału ceramicznego pochodzącego z całego Basenu Morza Śródziemnego, co sugeruje wysoką pozycję miasta i jego mieszkańców. Jeszcze mniej wiadomo o hellenistycznym i wczesnorzymskim Kurion, w którym dotychczasowe prace koncentrowały się na okresie późnorzymskim i momencie zniszczenia miasta na skutek silnego trzęsienia ziemi w 365 r. n.e. Celem proponowanego projektu jest zatem uzupełnienie luki badawczej i próba odtworzenia wzorców zaopatrzenia w obu ośrodkach, faktycznej roli Kurion w badanym okresie oraz relacji między miastami poprzez dogłębną analizę i studia porównawcze nad importowaną ceramiką znalezioną w obu miastach. Działania te pozwolą na lepsze zrozumienia funkcjonowania obu miast w tamtym okresie, przede wszystkim pod względem dystrybucji ceramiki, odzwierciedlającej preferencje konsumentów oraz ich pozycję społeczną. Studia porównawcze importowanej ceramiki stołowej z Pafos, pełniącej funkcje stolicy oraz Kurion, którego pozycja nie jest dobrze rozpoznana, mają charakter nowatorski, również w aspekcie zintegrowanej metodyki, łączącej metody archeologiczne i laboratoryjne. Docelowo, rezultaty projektu będą zinterpretowane w szerszym kontekście roli ceramiki fine i semi-fine w kontaktach handlowych we wschodnim Basenie Morza Śródziemnego i szerzej, w antycznej ekonomii.
